Polskie filmy w czasach PRL

Spoglądając na nie oczami obcokrajowca, wypełnione były one wątkami politycznymi, jak i artystycznymi ambicjami. Za cechę charakterystyczną i główny wyznacznik tamtejszego kina uznać należy wpływy kultury wschodnio-europejskiej i komunizmu, gdzie filmy kręcono w podobnym stylu, jak i typowo polska forma walki z ówczesnym reżimem komunistycznym.

Wykorzystywano fakt, iż filmy trafiały do ogółu społeczeństwa, tak więc wplatano w nie zaszyfrowany przekaz, dzięki któremu pokazywano niecenzuralne treści. Intensywność i rodzaj zaszyfrowanego przekazu wyglądał inaczej świeżo po śmierci Stalina, jak i w czasach “solidarności”. Przykładowo w filmach takich jak “Człowiek na torze”, czy też “Pokolenie” – delikatnie i ostrożnie umieszczano niecenzuralne treści, natomiast w “Człowieku z żelaza” i “Przesłuchaniu” Ryszarda Bugajskiego wręcz wprost przedstawione jest niezadowolenie z panującego systemu. Pojawiały się coraz to inne etapy polskiego kina, gdzie propagowano inne treści w zależności od panującej sytuacji politycznej. Tak więc można wyróżnić kino polskiego października, w latach 60-tych “kino małej stabilizacji”, a po marcu 1968 roku “kino moralnego niepokoju”. Dwa końcowe etapy, gdzie odważnie oszukiwano cenzurę, można nazwać “kinem solidarności” a potem “kino stanu wojennego”.

PRL 2

Kolejną cechą charakterystyczną dla kina z czasów PRL był fakt, iż ówczesne filmy były niezwykle ambitne, przepełnione artyzmem i pomysłowością. Chciano wtedy eksperymentować i wyszukiwać nowe formy, które pozwalałyby na ukazanie ówczesnych problemów egzystencjalnych i filozoficznych. Za przykład można przytoczyć takich artystów jak Jerzy Wojciech Hans i Grzegorz Królikiewicz, uprawiali oni sztukę dla niej samej i nie interesowali ich masowi odbiorcy, znali oni również wartość kina jako doskonałego środka społecznej komunikacji. Natomiast dla Kazimierza Kutza, Jerzego Skolimowskiego i Romana Polańskiego głównym źródłem inspiracji było europejskie kino autorskie – “neorealizm” z Włoch, “młodzi gniewni” z Anglii czy też “Nowa Fala” z Francji.

W tym okresie oczywiście powstawały również filmy apolityczne, rozrywkowe lub kino poprawne politycznie, jednak nie budziło ono większych emocji i nie zapisywało się w pamięci odbiorców. Twórcy, którzy kręcili filmy pod dyktando reżimu na ogół cechowali się brakiem większej osobowości i nie prezentowali większego talentu. Za wyjątek należy uznać Sylwestra Chęcińskiego, który jest ojcem wielu poprawnych politycznie komedii, a także reżyserów serialowych takich jak: Jan łomnicki i Jerzy Gruza. Za pierwszego filmowca, który chciał wzorować się na kinie zachodnim należy uznać Juliusza Machulskiego, również w jego twórczości należy doszukiwać się podtekstów politycznych, co widać w “Vabank” i “Seksmisji”.

Tak więc jak widać, ton polskiej twórczości filmowej w czasach PRL nadawała przede wszystkim polityka i chęć walki z ówczesnym reżimem. Ocena efektu końcowego jest subiektywna, jednak ogólna opinia jest niezwykle pozytywna. Polskie kino w okresie od 1968-1989 uchodzi za bardzo ambitne, twórcze i kreatywne.